Avrupa’nın en büyük otobüs üreticisi olan Türkiye, yıllardır elektrikli otobüs üretimi de gerçekleştiriyor. Yerli elektrikli otobüs üreten firmalar Temsa, Bozankaya, Karsan, BMC, Anadolu Isuzu ve Otokar, bu araçları birçok ülkeye de ihraç ediyor.

Elektrikli dönüşümü en hızlı gerçekleşen araç sektörlerinin başında gelen otobüslerde sektör Çinli firmaların hakimiyetinde. Dünyanın en büyük elektrikli araç üreticilerinden BYD ve Skywell, elektrikli otobüsün önemli isimleri arasında yer alıyor. Fakat Türkiye de altı yerli elektrikli otobüs markasıyla sektörün güçlü oyuncuları arasında gösteriliyor. Ülkemizde lityum pil üretiminin başlaması, batarya modülü ve paketleme tesislerinin artmasıyla Avrupa ve dünyada yerli elektrikli otobüslerin giderek yaygınlaşacağını söylemek mümkün.

Bu yazının devamında Türk firmaların geliştirip ürettiği 9 elektrikli otobüs ve bir de elektrikli minibüsün detaylarını bulabilirsiniz. Araç modelleri şunlar:

1. Temsa Avenue Electron

2. Karsan e-ATA

3. Bozankaya Sileo

4. Karsan e-ATAK

5. Otokar Kent Electra

6. Temsa MD9 ElectriCITY

7. BMC Neocity Electric

8. Anadolu Isuzu NovoCiti Volt

9. Otokar Doruk Electra

10. Karsan e-JEST

Ikarus Elektrikli Otobüs ve Yerli Elektrikli Otobüs Karşılaştırması

Macar otobüs üreticisi Ikarus, elektrikli otobüsleriyle Türkiye’nin gündemine girdi. Çinli CRRC tarafından marka hakkı satın alınan şirket, bir süre önce 314 kWh batarya ve 326 beygir gücünde Ikarus 120e CityPioneer adını verdiği elektrikli otobüsler üretmeye başlamıştı.

İETT tarafından da test edilen Ikarus elektrikli otobüs, büyük bataryasına rağmen yaklaşık 250 kilometre menzil sunabiliyor. Aynı boyutlardaki yerli elektrikli otobüs Temsa Avenue Electron ise, daha küçük batarya ile 356 km menzile ulaşabilirken aynı zamanda daha fazla beygir gücü de üretebiliyor.

Çinli iş ortağının motor ve bataryasını kullanan, sadece kabin üretimi yapan Ikarus, açıkça anlaşılacağı üzere Türkiye’de yerli elektrikli otobüs imal eden firmalardan daha iyi araçlara sahip değil. Şimdi yerli modellere detaylıca bakalım.

Temsa Avenue Electron – Avenue EV

Temsa Avenue Electron (Avenue EV), Sabancı Holding ve Skoda Transportation ortaklığıyla Adana’da üretiliyor. Batarya paketleri de yine Adana tesisinden çıkan araç, ilerleyen yıllarda ASELSAN’ın geliştirdiği batarya, batarya yönetim sistemi, gece görüş ve radar sistemleri, motor ve motor sürücülerini kullanacak.

240, 300 ve 360 kWh olmak üzere üç batarya seçeneği bulunan Avenue Electron’un menzili 427 kilometreye kadar çıkıyor. 35 kişilik koltuk kapasitesine sahip elektrikli otobüs, 150 kW DC şarj soketiyle 2-3 saatte şarj edilebiliyor.

Motor: 340 HP, 2700 Nm tork

Menzil: 285/356/427 kilometre

Batarya: 240/300/360 kWh

Karsan e-ATA

Karsan’ın sıfırdan elektrikli olarak geliştirilen ilk otobüs modeli Karsan e-ATA, 10, 12 ve 18 metre seçenekleriyle satılıyor. Koltuk kapasitesi 52’ye kadar çıkabilen aracın en küçük versiyonu 340, en büyüğü 680 beygir güç üretebiliyor. LFP pil kullanılan yerli elektrikli otobüsün batarya kapasitesi 599 kWh’ye kadar çıkıyor.

Tıpkı Avenue Electron gibi 150 kW DC hızlı şarj destekli Karsan e-ATA’nın bataryası 4 saat 10 dakikada doluyor. e-ATA, tam dolu batarya ile 400 kilometre yol katedebiliyor.

Motor: 340/680 HP

Menzil: 300/450/400 km

Batarya: 299/449/599 kWh (sırasıyla e-ATA 10, e-ATA 12 ve e-ATA 18’in kapasitesi)

Bozankaya Sileo Elektrikli Otobüs

2013 yılından beri elektrikli otobüs üretimi yapan Bozankaya, Ankara, Konya, İzmir, Kayseri, Manisa, Elazığ gibi birçok şehre araç tedariği gerçekleştirdi. Sileo adlı Bozankaya elektrikli otobüsün 10, 12, 18 metre olarak üç normal versiyonu bulunuyor. Bozankaya ayrıca elektrikli metrobüs sınıfında 25 metrelik araçlar da üretiyor.

Sileo öncesi Türkiye’de E-Karat adıyla otobüsler satan Bozankaya, halihazırda elektrikli otobüs üretimini Karsan fabrikasında gerçekleştiriyor. Mevcut tek modelin Sileo olduğu ve 2022’de aracın yenileneceği biliniyor. Yolcu kapasitesi 232 kişiye kadar çıkan Bozankaya Sileo’nun yeni versiyonuna ait bilgiler geldikçe buradaki detaylar güncellenecektir.

Motor: 680 HP

Menzil: 400 km

Batarya: 650 kWh

Elektrikli Karsan Atak – Karsan e-ATAK

Norveç, Ukrayna, Romanya ve Almanya’ya ihraç edilen Karsan e-ATAK,  aynı zamanda Türkiye’nin ilk 4. seviye otonom otobüsü. 80 kW DC şarj desteğine sahip aracın bataryası 3 saatte %80’e ulaşıyor. 52 yolcu kapasiteli e-ATAK, isteyen müşterilere otonom donanım ve ADASTEC imzalı otopilot yazılımıyla tedarik edilebiliyor.

Motor: 313 HP, 2500 Nm tork

Menzil: 300 km

Batarya: 220 kWh

Otokar Kent Electra – E-Kent C

Eylül 2021’de Almanya’da tanıtılan Otokar Kent Electra ya da diğer adıyla e-Kent C, Alman otomotiv parça üreticisi Webasto tarafından üretilen batarya pakediyle 300 kilometreye kadar menzil vaat ediyor. Liste fiyatı 6,8 milyon lira olan e-Kent C, muadil otobüslerden neredeyse iki kat daha pahalı. Ancak lityum pil fiyatlarındaki düşüşle birlikte fiyatların da hızla aşağı inmesi bekleniyor.

Motor: 558 HP, 3.098 Nm tork

Menzil: 300 km

Batarya: 210/280/350 kWh

Fiyat: 6,8 milyon ₺

Temsa MD9 ElectriCITY

Temsa’nın 30 koltuklu orta büyüklükte elektrikli otobüsü MD9 ElectriCITY, ilk ihracatını 2020’de İsveç’e yapmıştı. Avenue Electron’dan daha küçük olup 26 koltukla gelen araç, 150 kW DC şarj destekliyor. İki saatte şarj olabilen aracın şehir içi hatlara yönelik bir otobüs olması nedeniyle menzili 230 kilometre ile sınırlı.

Motor: 340 HP, 2600 Nm tork

Menzil: 230 km

Batarya: 200 kWh

Otokar Doruk Electra

2012 yılında İETT bünyesinde ilk testleri yapılan Otokar Doruk Electra, ülkemizde üretilen ilk elektrikli otobüslerden biri. Halihazırda Otokar fiyat listesinde yer almayan elektrikli Doruk, LFP pillere sahip 170 kWh batarya ve 140 beygir gücünde bir motorla donatılmış.

İstanbul’da tarihî yarımadada bazı hatlarda kullanıldığı bilgisi paylaşılan Doruk Electra, sadece 30 kW AC şarj desteğine sahip. Bu yüzden tamamen şarj olması 6-8 saati bulabiliyor. Yavaş şarj nedeniyle şehir içi ulaşımda kullanılabilirliği oldukça düşen aracı sonraki yıllarda Otokar Kent Electra izlemiş ve elektrikli otobüs trendi bu modelle sürdürülmüştü.

Motor: 140 HP, 475 Nm tork

Menzil: 280 km

Batarya: 170 kWh

BMC Neocity Electric

 

İlk elektrikli otobüs modelini 2018’de sergileyen BMC, toplu ulaşım araçları ve savunma sanayii dahil olmak üzere ağır vasıta sektörünün Türkiye’deki en büyük isimlerinden biri. Firmanın ilk tamamen elektrikli çözümü BMC Neocity Electric, 8,5 metre uzunluğunda ve 25 koltuk kapasitesine sahip bir şehir içi otobüs. NMC lityum pillerin kullanıldığı üç batarya pakedinde toplam 174 kWh enerji depolayabilen araç, yaklaşık 250 kilometre yol katedebiliyor ve DC şarj desteğiyle %80 şarja 2,5 saatte ulaşabiliyor.

Motor: 310 HP, 3000 Nm tork

Menzil: 250 km

Batarya: 174 kWh

Anadolu Isuzu NovoCiti Volt

2020’de tanıtılıp ertesi yıl satışına başlanan NovoCiti Volt, Anadolu Isuzu’nun ilk elektrikli otobüsü ünvanını taşıyor. Tipik 25 kotuklu, 50+ yolcu kapasiteli bir şehir içi toplu ulaşım aracı olan otobüste 211 kWh ve 269 kWh olmak üzere iki farklı batarya kullanılıyor. Klima tüketimi hesaba katılmadan yapılan tahmine göre NovoCiti Volt’un menzili 300-350 km arasında değişiyor.

Motor: 313 HP, 2355 Nm tork

Menzil: 300/350 km

Batarya: 211/269 kWh

Elektrikli Minibüs: Karsan e-JEST

Karsan’ın Almanya’da BMW kampüsünde servis hizmeti için de tedarik ettiği elektrikli minibüs e-JEST, segmentinin birkaç elektrikli alternatifinden biri. Tek batarya ile 105 km menzil vaat eden kısa mesafe aracın 88 kWh kapasite sağlayan çift batarya ile toplam menzili 200 km’nin üzerine çıkarılabiliyor.

50 kW DC şarj altyapısı kullanılarak Karsan e-JEST’i 50 dakikada şarj etmek mümkün. Böylece kısa sürede yeniden hizmete hazır hale gelen minibüs, BMW tarafından tedarik edilen 184 beygir gücünde bir elektrik motoru ve yine BMW imzası taşıyan batarya pakediyle donatılmış.

Motor: 184 HP, 90 Nm tork

Menzil: 105 km

Batarya: 44 kWh

Elektrikli Otobüslerin Fiyatı Ne Kadar?

Türkiye’nin elektrikli otobüs üretmeye başladı 2012 yılından bugüne lityum pil fiyatları yaklaşık %85 düştü. Buna rağmen günümüz elektrikli otobüs fiyatları ile dizel otobüs fiyatları arasında hâlâ ciddi bir fark bulunuyor.

Örneğin; dizel Otokar Kent otobüsler 3,4 milyon liste fiyatına sahip iken tamamen elektrikli Otokar Kent Electra 6,8 milyon liraya satılıyor. Temsa, Bozankaya ve Karsan’ın elektrikli otobüsleri de muadil modellerle kıyaslandığında %60-100 arası daha yüksek fiyatlardan alıcı buluyor.

Ancak elektrikli otobüsleri dizelden avantajlı kılan en büyük etken, yakıt ve servis masraflarındaki ciddi tasarruf. Bugün elektrikli otobüsler kaba bir hesapla dizel otobüslere kıyasla kilometrede %50-75 arası fiyat avantajı sağlıyor. Hızlı şarj durumunda yakıt fiyat avantajı azalsa da uzun vadede elektrikli otobüslerin çok daha düşük servis giderleri sayesinde yüksek satış fiyatından kaynaklanan ek harcamayı fazlasıyla geri kazandıracağı kesin.